Verplichte zorg / gedwongen opname
De in 2020 in werking getreden Wet verplichte geestelijke gezondheidszorg en de Wet zorg en dwang regelen de onvrijwillige opname van mensen met een psychische stoornis respectievelijk mensen met een psychogeriatrische aandoening of verstandelijke beperking.
Rechtsbijstand verplichte zorg
Aangezien verplichte zorg een vrijheidsbenemende maatregel is, kan deze alleen worden opgelegd door een rechter. De rechter beoordeelt of een zorgmachtiging afgegeven dient te worden. Personen aan wie de vrijheidsbenemende maatregel wordt opgelegd, hebben automatisch recht op rechtsbijstand van een advocaat. Zodra een betrokkene wordt gezien als patiënt met een psychische/psychogeriatrische stoornis of verstandelijke beperking en er dientengevolge gevreesd wordt voor ernstig nadeel, wordt een melding gedaan aan een dienstdoende advocaat die zich bezig houdt op dit terrein.
De crisismaatregel
Dit is een maatregel die de burgemeester kan nemen, wanneer, gelet op de ernst van de situatie, direct ingrijpen nodig is en een procedure voor een zorgmachtiging niet kan worden afgewacht. Er moet sprake zijn van een crisissituatie, om iemand die in dusdanige psychische nood verkeerd en hulp behoeft. Deze crisismaatregel is maximaal drie dagen geldig, tenzij de officier van justitie binnen die termijn een verzoek heeft ingediend tot voortzetting van de maatregel. De rechter kan op verzoek van de officier van justitie bepalen dat de crisismaatregel met maximaal drie weken kan worden voortgezet. Ook in geval van een crisismaatregel of voortzettingsverzoek krijgt betrokkene automatisch de rechtsbijstand van een advocaat.
